Anal fissürler akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır. Akut anal fissür birkaç hafta içinde kendiliğinden iyileşebilirken, kronik anal fissür daha derin ve dirençli seyir gösterir. Kronikleşen durumlarda fissür çevresinde sertleşmiş doku, cilt çıkıntısı ve kas spazmı gelişebilir. Bu durum, tedavi sürecini uzatır ve cerrahi müdahale gerektirebilir.
Anal fissür oluşumunda en önemli risk faktörleri arasında kabızlık, düşük lifli beslenme, yetersiz su tüketimi ve doğum travması gibi durumlar yer alır. Kadın ve erkeklerde benzer sıklıkta görülse de, genç erişkin yaş grubunda daha yaygındır. Doğru beslenme, düzenli dışkılama alışkanlığı ve uygun hijyen önlemleriyle bu rahatsızlığın tekrarlaması büyük ölçüde önlenebilir.
Bu yazıda anal fissürün ne olduğu, nasıl teşhis edildiği, belirtileri, tedavi yöntemleri ve ameliyat sonrası bakım önerileri ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Ayrıca son yıllarda başarıyla uygulanan Botox® enjeksiyonu ve Lateral İnternal Sfinkterotomi gibi güncel tedavi yaklaşımlarına da yer verilmiştir. Eğer siz de dışkılama sırasında ağrı ve kanama şikayetleri yaşıyorsanız, bu rehber anal fissür konusunda kapsamlı bir bilgi kaynağı sunacaktır.
İçindekiler
Anal Fissür Nedir?
Anal fissür, anüs çevresindeki hassas deride oluşan küçük yırtık ya da çatlaklardır. En tipik yakınmalar dışkılama sırasında cam kesiği gibi şiddetli ağrı ve tuvalet kâğıdında parlak kırmızı kan görülmesidir. Akut fissürler yüzeysel ve kısa sürelidir; çoğu 4–6 hafta içinde kendiliğinden iyileşebilir. Kronik fissürler ise daha derin, tekrarlayan ve zor iyileşen lezyonlardır.
Belirtiler ve Kronikleşme
Kronik anal fissürde fissür çevresinde inflamasyon ve skar dokusu birikir. Dış kısımda skin tag (cilt çıkıntısı) gelişebilir; anal kanal içinde hipertrofik papilla adı verilen kabarıklıklar görülebilir. Bu tablo sfinkter spazmını artırarak ağrının dışkılama sonrası 3–4 saat sürebilmesine yol açar.
Hangi Yaş Grubunda Görülür?
Anal fissür her yaşta görülebilir. Bebeklerden yaşlılara kadar herkesi etkileyebilse de, en sık genç erişkin ve orta yaş grubunda karşımıza çıkar. Kadın ve erkeklerde benzer oranlarda görülür.
Hangi Hastalıklarla Karışabilir?
Benzer yakınmalar; anal fistül, apse, Crohn hastalığı, anal kondilom (HPV), rektal polipler, hemoroid, nadiren tüberküloz ve AIDS ilişkili lezyonlarda da görülebilir. Ayrıca kabızlığa yol açan rektosel gibi yapısal sorunlar araştırılmalıdır. Doğru ayırıcı tanı için deneyimli bir cerrahın muayenesi esastır.
Tanı Nasıl Konulur?
Uygun ışık altında yapılan dikkatli muayenede fissür çoğunlukla arka orta hatta ve tek odak olarak saptanır. Ön hatta veya yan kısımlarda yerleşim görüldüğünde altta yatan sistemik hastalıklar (Crohn, tüberküloz, sifiliz, bağışıklık baskılanması vb.) açısından ileri değerlendirme gerekebilir.
Rektal Tuşe Ne Zaman Yapılmaz?
Akut fissür döneminde parmakla rektal muayene çoğu hastada şiddetli ağrı oluşturacağı için önerilmez. Bununla birlikte, fissürün derinliği, sfinkter liflerinin görünürlüğü ve eşlik eden cilt lezyonlarının gözle değerlendirilmesi tanısal açıdan önemlidir.
Beslenme ve Yaşam Tarzı
- Yüksek lif: Sebze, meyve, kurubaklagil, tam tahıl tüketimini artırın.
- Su: Gün boyunca en az 2 litre su için; dışkıyı yumuşatır.
- Tetikleyiciler: Çok baharatlı, aşırı acılı yiyecekler ve gazlı/alkollü içecekler tahrişi artırabilir.
- Tuvalet rutini: Düzenli saatlerde, zorlanmadan ve uzun süre oturmadan tuvalete çıkın.
Hangi Sporlar Zararlı/Faydalı?
Anal bölgeye basınç veya sürtünme oluşturan bisiklet, motosiklet, halter, yoğun pilates, ata binme gibi aktiviteler iyileşmeyi zorlaştırabilir. Ilık suda yüzme ve kaplıca/ılık oturma banyoları kas spazmını azaltarak rahatlatır.
Anal Fissür Kansere Yol Açar mı?
Hayır. Anal fissür kansere dönüşmez. Ancak ağrı ve kanama, rektum ve anal kanal kanserleriyle karışabileceği için uzman değerlendirmesi önemlidir.
Ameliyatsız Tedavi (Konservatif Yaklaşım)
Akut anal fissürlerin %90’ı ameliyatsız iyileşebilir. Hedef; dışkıyı yumuşatmak, sfinkter spazmını çözmek ve doku iyileşmesini desteklemektir.
- Ilık su oturma banyosu (günde 2–3 kez, 10–15 dk)
- Lokal anestezik pomadlar ile ağrı kontrolü
- Nitrogliserin veya kalsiyum kanal blokeri kremleri ile sfinkter gevşetme (nitrogliserinde baş ağrısı görülebilir)
- Lif ve sıvı alımının artırılması, gerekirse yumuşatıcı destekler
Botox® ile Anal Fissür Tedavisi
Ayaktan uygulanabilen etkin bir yöntemdir; genel anestezi gerekmez. Anterior orta hattın her iki yanına toplam 30 Ünite Botox enjeksiyonu ile yüksek başarı oranı bildirilmektedir. Etki mekanizması iç sfinkter kasında geçici gevşeme sağlayarak kanlanmayı ve iyileşmeyi artırmaktır. Sistemik yan etki riski düşüktür; hasta işlem sonrası günlük yaşamına hemen dönebilir.
Cerrahi Seçenekler
Lateral İnternal Sfinkterotomi (LIS)
Kronik anal fissürde altın standart kabul edilir. İç sfinkter kası kısmen kesilerek spazm çözülür ve fissürün iyileşmesi sağlanır. Başarı oranı %94–100 arasındadır. Nadiren geçici gaz/dışkı kaçırma görülebilir; kalıcı komplikasyon oranı düşüktür.
İlerlemiş Olgularda Flap (Flep) Ameliyatı
Anal sfinkter zayıflığı olan veya doğum travması öyküsü bulunan hastalarda LIS yerine flep onarımı tercih edilebilir. İyileşme süresi daha uzun olmakla birlikte yüksek başarı sağlar ve kontinans riskini azaltabilir.
Açık ve Kapalı (Subkutan) Yöntemler
Ameliyat açık ya da kapalı (subkutan) teknikle yapılabilir. Subkutan teknikte kas planının doğru bulunamaması gibi teknik riskler söz konusu olabilir. Tüm işlemler genellikle günübirlik uygulanır ve kısa gözlem sonrası taburculuk mümkündür.
Ameliyat Sonrası Bakım
- Bol posalı diyet ve ≥2 litre su
- Düzenli dışkılama alışkanlığı; tuvalette ıkınmaktan kaçınma
- Ilık duş/oturma banyosu ile ağrı ve spazmın azaltılması
- Doktorun önerdiği ağrı kesiciler ve gerekirse lokal pomadlar
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
- Belirtiler 2–3 haftadan uzun sürüyorsa
- Gece uykudan uyandıran şiddetli ağrı veya ateş varsa
- Anal bölgede akıntı, şişlik ya da koku gelişirse
- Kanama miktarı artıyorsa veya kansızlık bulguları oluşursa
Video: Anal Fissür Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?
