Fıtık, vücudun belirli bölgelerinde bulunan kas ve zar dokularının zayıflaması veya yırtılması sonucunda iç organların bu zayıf noktadan dışarı doğru çıkmasıyla oluşan bir sağlık problemidir. Karın bölgesinde en sık görülen türleri kasık fıtığı ve mide fıtığıdır. Bu durum hem estetik hem de fonksiyonel açıdan rahatsızlık yaratabilir ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Bu yazıda kasık ve mide fıtığının nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve modern cerrahi yaklaşımlar ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Fıtık Nedir?
Fıtık, karın duvarında bulunan kas ve zar dokusunun zayıflaması sonucu karın içi organların dışarı doğru itilmesiyle oluşur. Bu zayıf nokta doğuştan olabileceği gibi, zaman içinde yaşlanma, aşırı fiziksel aktivite veya travma sonucu da gelişebilir. Fıtık ilerledikçe, ağrı ve basınç hissi artar, nadir durumlarda organ sıkışarak dolaşım bozukluğuna ve boğulmuş fıtık (strangüle herni) tablosuna neden olabilir.
Fıtığın Tanımı ve Tarihi
Fıtık, tıp literatüründe ilk kez 1804 yılında İngiliz cerrah Sir Astley Cooper tarafından tanımlanmıştır. O dönemde özellikle kasık fıtığı üzerinde çalışmalar yapılmış ve cerrahi onarım teknikleri geliştirilmiştir. Günümüzde laparoskopik cerrahi yöntemlerin yaygınlaşması sayesinde fıtık ameliyatları daha güvenli ve konforlu hale gelmiştir.
Vücutta En Sık Görülen Fıtık Türleri
- Kasık fıtığı (inguinal herni): En sık görülen karın fıtığı türüdür.
- Uyluk fıtığı (femoral herni): Daha çok kadınlarda görülür.
- Göbek fıtığı (umblikal herni): Göbek deliği çevresinde gelişir.
- Kesi yeri fıtığı (insizyonel herni): Önceki ameliyat yerinde oluşur.
Bunların dışında, boyun ve bel fıtıkları gibi sinir sistemiyle ilgili fıtıklar da bulunur, ancak bu yazı sindirim sistemine ait fıtıkları ele almaktadır.
Kasık Fıtığı Nedir?
Kasık fıtığı, karın içi organların kasık kanalından dışarı itilmesiyle meydana gelir. Genellikle karın duvarındaki doğuştan veya sonradan gelişen zayıf bir noktadan çıkar. Erkeklerde anatomik yapıları gereği kadınlara oranla 8 kat daha sık görülür. Özellikle ağır yük kaldıran, uzun süre ayakta duran veya kronik öksürük şikayeti olan bireylerde kasık fıtığı gelişme riski artar.
Kasık Fıtığının Belirtileri
- Kasık bölgesinde zamanla büyüyen şişlik veya çıkıntı
- Ayakta durunca, öksürünce veya ıkınınca artan ağrı
- Fıtık alanında hassasiyet, kızarıklık ve dolgunluk hissi
- Bulantı, kusma veya karın ağrısı
- Hareketle artan baskı hissi
Fıtık Oluşumunu Kolaylaştıran Faktörler
- Ağır yük kaldırmak
- Kronik kabızlık ve sürekli ıkınmak
- İdrar yaparken zorlanmak
- Karın içi sıvı birikmesi (asites)
- Şişmanlık (obezite)
- Uzun süreli öksürük (astım, KOAH)
- Genetik yatkınlık ve ileri yaş
Fıtıkla Karıştırılabilecek Durumlar
- Kasık apseleri
- Lenf bezi büyümeleri (lenfadenit)
- Hidrosel (testis sıvı toplanması)
- Testis torsiyonu (dönmesi)
- Yağ bezeleri veya çıbanlar
Mide Fıtığı (Hiatal Herni) Nedir?
Mide fıtığı, midenin üst kısmının diyaframdaki açıklıktan göğüs boşluğuna kaymasıdır. Diyafram, göğüs ve karın boşluğunu ayıran kas tabakasıdır. Bu kasın zayıf noktalarından mide yukarıya kayarsa hiatal herni meydana gelir. Özellikle ileri yaş, obezite ve kronik öksürük bu duruma zemin hazırlar.
Mide Fıtığının Belirtileri
Küçük mide fıtıkları genellikle belirti vermez. Ancak büyük fıtıklarda veya reflü ile birlikte görüldüğünde şu şikayetler ortaya çıkabilir:
- Mide yanması ve reflü
- Geğirme, hıçkırık, hazımsızlık
- Ağızda acı veya ekşi tat
- Göğüste baskı veya ağrı
- Yutma güçlüğü ve kronik öksürük
- Kusma ve mide dolgunluğu hissi
Paraözofageal Fıtıklar
Nadir görülen bu fıtık tipinde midenin bir kısmı yemek borusunun yanından göğüs boşluğuna kayar. Genellikle asemptomatik seyreder ancak yemek sonrası dolgunluk, öğürme veya solunum güçlüğü gibi belirtilerle de ortaya çıkabilir. İleri vakalarda mide dönmesi (volvulus) gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Mide Fıtığı Tanısı Nasıl Konur?
Mide fıtığının tanısında aşağıdaki yöntemler kullanılır:
- Baryumlu grafi: Sindirim sisteminin kontrast madde ile görüntülenmesi
- Endoskopi (EGD): Kamera ile mide ve yemek borusunun doğrudan incelenmesi
- Göğüs röntgeni: Diyafram üzerindeki yapıların genel görünümü
Mide Fıtığı Nasıl Tedavi Edilir?
İlaç Dışı Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Küçük porsiyonlarla sık yemek
- Yatmadan en az 3 saat önce yemek yememek
- Sırt üstü değil, başı yüksek yatmak
- Sıkı giysilerden kaçınmak
- Kabızlığı önleyici lifli beslenme
- Sigarayı bırakmak
- Ağır kaldırmaktan kaçınmak
Cerrahi Ne Zaman Gerekir?
Kasık fıtığında kalıcı çözüm genellikle cerrahidir. Günümüzde laparoskopik fıtık onarımı sayesinde küçük kesilerle daha az ağrı ve hızlı iyileşme sağlanmaktadır.
Mide fıtığında ise yaşam kalitesini ciddi şekilde bozan reflü şikayetleri varsa veya fıtık mide kanaması, darlık ya da organ sıkışmasına neden oluyorsa cerrahi onarım (örneğin Nissen fundoplikasyonu) gerekebilir.
Video: Fıtık Belirtileri ve Tedavisi
