Kıl dönmesi veya tıbbi adıyla pilonidal sinüs, kuyruk sokumu bölgesinde cilt altına giren serbest kılların neden olduğu iltihaplı bir hastalıktır. Bu kıllar genellikle sırt, ense veya baş bölgesinden dökülüp iki kaba et arasındaki olukta (intergluteal sulkus) birikir ve deri altına nüfuz ederek enfeksiyon, apse ve zamanla kist oluşumuna yol açar. Hastalık hem estetik hem de fiziksel açıdan rahatsız edicidir.
Kıl Dönmesi Nedir?
Kıl dönmesi, kuyruk sokumu bölgesinde cilt altına giren kılların iltihap ve kistleşmeye yol açtığı bir hastalıktır. Zamanla bu bölgede apse, akıntı ve ağrılı şişlikler gelişir. Medikal adıyla sinüs pilonidalis olarak bilinen bu durum, erkeklerde kadınlara oranla yaklaşık dört kat daha sık görülür.
Tanı Tarihçesi
Kıl dönmesi ilk kez 1833 yılında tanımlanmıştır. 20. yüzyıl ortalarına kadar doğuştan bir anomali olduğu düşünülse de, günümüzde edinilmiş bir hastalık olduğu kabul edilmektedir. En yaygın açıklama, dökülen kılların cilt yüzeyine sürtünme yoluyla batması ve iltihap sürecinin başlamasıdır.
Kıl Dönmesi Kimlerde Görülür?
- En sık 16–30 yaş arası genç erkeklerde görülür.
- Kıllı, hafif kilolu bireylerde daha yaygındır.
- Türkiye’de erkeklerde görülme oranı yaklaşık %10’dur.
- Beyaz ırkta daha sık, siyahlarda ve Asya kökenlilerde daha nadirdir.
- 40 yaş sonrası oldukça seyrek görülür.
Kıl Dönmesinin Nedenleri
Kıl dönmesinin ana nedeni dökülen kılların kuyruk sokumu bölgesine yerleşmesi ve sürtünme ile cilt altına girmesidir. Bu kıllar vücut tarafından yabancı cisim olarak algılanır ve bağışıklık sistemi tepki vererek iltihap (apse) oluşturur. Karydakis teorisine göre üç temel etken vardır:
- Etken: Serbest kıl
- İtici güç: Sürtünme ve oturma baskısı
- Deri yapısı: Derin cilt kıvrımı (intergluteal oluk)
Kıl Dönmesine Sebep Olan Risk Faktörleri
- Uzun süre oturmayı gerektiren meslekler (şoför, sekreter, ofis çalışanı)
- Aşırı terleme ve kötü hijyen
- Şişmanlık ve dar kıyafet kullanımı
- Bölgesel travmalar veya sürtünme
- Daha önce çıban veya apse problemi yaşanması
Kıl Dönmesi Neden Kuyruk Sokumunda Görülür?
Kuyruk sokumu (sakrokoksigeal bölge), iki kaba et arasında yer alan kapalı ve nemli bir bölgedir. Bu alanın hem terlemeye hem de sürtünmeye açık olması, kılların cilt altına kolayca girmesine neden olur. Ayrıca burada deri ince ve kolay tahriş olur, bu da enfeksiyon riskini artırır.
Kıl Dönmesinin Belirtileri Nelerdir?
- Kuyruk sokumunda ağrılı veya hassas şişlik
- Kaşıntı, yanma veya batma hissi
- Deride bir veya birden fazla küçük delik (sinüs ağzı)
- Akıntı veya kötü kokulu sıvı gelmesi
- Zaman zaman apse gelişimi
Makatta Kıl Dönmesi Olur mu?
Nadir de olsa perianal pilonidal sinüs yani makatta kıl dönmesi görülebilir. Bu durum üç şekilde oluşabilir:
- Kıl dönmesi aşağıya doğru ilerleyip makat bölgesine ulaşabilir.
- Mevcut bir fistülün içine kıl dolabilir.
- Sağlıklı makat derisine dışarıdan kıl girebilir.
Hangi Hastalıklarla Karışabilir?
Kıl dönmesinin ayırıcı tanısında aşağıdaki hastalıklar dikkate alınmalıdır:
- Perianal fistül
- Çıban veya apse
- Frengi kaynaklı lezyonlar (granülom)
- Kuyruk sokumu kemiği iltihabı (osteomyelit)
Kıl Dönmesi Nasıl Gelişir?
Kıl kökünün iltihaplanmasıyla follikülit veya fronkül oluşur. Bu enfekte kıl kökü patlayarak kıl kökü apsesi oluşturur. Apsenin cilt yüzeyine açılmasıyla sinüs kanalı meydana gelir. Kıllar bu sinüsün içine girdikçe enfeksiyon döngüsü devam eder ve hastalık kronikleşir.
İleri Aşamada Ne Olur?
Sinüs ağızları genellikle makattan 5–8 cm yukarıdadır, ancak tünel yanlara veya aşağıya ilerleyebilir. Tedavi edilmezse sık tekrarlayan apseler, kötü kokulu akıntılar ve nadiren epidermoid kanser gelişebilir. 1900–1994 arasında yalnızca 44 vaka bildirilmiş olsa da bu risk göz ardı edilmemelidir.
Kıl Dönmesi Tedavisi
Ameliyatsız Yöntemler
Erken evrede hijyen, tıraş, kilo kontrolü ve antibiyotik tedavisi önerilir. Bu yöntemler geçici rahatlama sağlar ancak kalıcı çözüm sunmaz.
Cerrahi Seçenekler
- Sinüsektomi: Sadece sinüsün çıkarılması
- Flap yöntemi: Kesi sonrası deri kaydırılarak boşluk kapatılır
- Minimal invaziv teknikler: Fenol uygulaması, lazer veya endoskopik tedaviler
Sonuç
Kıl dönmesi, özellikle genç erkeklerde sık görülen ancak tedavisi geciktiğinde kronik enfeksiyonlara neden olabilen bir hastalıktır. Erken tanı, hijyen önlemleri ve doğru cerrahi yaklaşım ile yaşam kalitesi artırılabilir. Ameliyat sonrası dönemde yara bakımı, tıraş ve oturma düzeni gibi alışkanlıkların sürdürülmesi tekrarlamayı önleyecektir.
